Μια Εναστρη Νύχτα

Vincent Van Cogh, The Starry Night

...Και η Στέλλα, η εβραία φίλη της μητέρας της ήταν η καλύτερη δασκάλα που η μικρή χριστιανή 

Τ. είχε ποτέ και δεν περνά ούτε μια μέρα που να μην την συλλογίζεται.

Της έμαθε τα πιο πολύτιμα: να μην την «τυφλώνουν οι πυγολαμπίδες». Να τραγουδάει το" με χίλια ονόματα μια χάρη". Να πέφτει στη φωτιά όταν ερωτεύεται. Να μη θέλει να μεγαλώσει ποτέ ο Πήτερ Παν. Να ξέρει ποιοι είναι οι πραγματικοί ήρωες. Να πιστεύει στις «αλφαβήτους» που δεν τέλειωσαν ποτέ: να ξέρει δηλαδή ότι τα πιο σημαντικά, είναι αυτά που δεν ειπώθηκαν. Όχι ακόμη, αλλά ότι θα ειπωθούν κάποτε, μιαν έναστρη νύχτα...

Πέτρος και Ελπινίκη                                          

                          Στη Στέλλα, τη δασκάλα μου εν τη ευρεία εννοία

Ημερομηνία δημοσίευσης: 30/01/2010

ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΤΙΤΙΚΑΣ ΣΑΡΑΤΣΗ
...θεωρητικά, ήμουν σε θέση να αποδείξω -επικαλούμενος την Ηρώ και τον Λέανδρο,τον Τριστάνο και την Ιζόλδη, τον Ρωμαίο και την Ιουλιέττα- ότι ο έρωτας είναι η αμοιβαία έλξη δυο ατόμων που βασίζεται σε ό,τι πιο άρρητο, πιο ιδιωτικό...
...μου είχες εξασφαλίσει τη δυνατότητα να εγκατασταθώ σ' ένα αλλού του οποίου ήσουν η αγγελιοφόρος...¹


Αντρέ Γκορζ, «Γράμμα στη Ντ.»
17 Δεκεμβρίου 1943. Το πρώτο χιόνι μας επισκέφθηκε.
Δημ. Εμ. Μπαλλής, «Ο ΕΛΑΣ στη Θεσσαλία» ²

"...Η νύχτα ήταν έναστρη, έτσι είναι σ' εκείνη την πλευρά των Αγράφων αυτή την εποχή, αφού το χιόνι πια έχει στρωθεί, οι νιφάδες έχουν κατακαθίσει για τα καλά και έχει πέσει η παγωνιά παντού.
Η καλύβα μπορεί νάταν καταφύγιο για τις ξαφνικές μπόρες του φθινοπώρου, αφού ψυχή δεν υπήρχε πια εδώ στην καρδιά του χειμώνα, είπε η Στέλλα και κάθησε την μικρούλα πιο ζεστά στην αγκαλιά της. Είχε πια τελειώσει με τις δουλειές του σπιτιού και ήταν η ώρα που έλεγε πάντα μια ιστορία στην Τ, πλάι στη μαντεμένια σόμπα. Είχε ένα ιδιαίτερο τρόπο να κρατάει το κοριτσάκι, της έφτιαχνε μια ζεστή φωλίτσα μέσα στην χνουδωτή απαλή ποδιά της, και η ιστορία που ήταν κάθε βράδυ διαφορετική κυλούσε σαν ρυάκι από μέλι. Είχε και ένα άλλο λόγο για τη φωλίτσα -κρατούσε έτσι καλά την μικρή που τις πιο πολλές νύχτες κοιμόταν πριν τελειώσει την ιστορία της- και ταυτόχρονα γύριζε τα κάστανα που έψηνε πάνω στην σόμπα.
«Βλέπεις, Τ, αγαπιόντουσαν τόσο πολύ που δεν κρύωναν ούτε αυτή την παγωμένη νύχτα», συνέχισε η Στέλλα, «κι ας έμπαζε από παντού η καλύβα, ένα πισσόχαρτο είχε για σκεπή, κι όμως αυτοί δεν κρύωναν».- Όπως η ωραία κοιμωμένη του δάσους;» ρώτησε η Τ, που όπως ήταν φυσικό μπέρδευε τα παραμύθια με την πραγματικότητα και τα θεωρούσε όλα αληθινά.- Ναι, αλλά η ωραία κοιμωμένη ξύπνησε μ' ένα φιλί, ενώ οι φίλοι μας δεν κοιμόντουσαν ποτέ, δεν ήθελαν να χάσουν ούτε στιγμή. Κάθε μέρα ήταν γι' αυτούς η τελευταία και κάθε νύχτα το ίδιο. Αυτός πολεμούσε και κείνη πολεμούσε μαζί του. Αν δεν είχε γίνει ο πόλεμος, αν δεν είχαν ανέβει στο βουνό δεν θα είχαν συναντηθεί ποτέ, ποτέ... Εκείνη σπούδαζε δασκάλα κι αυτός ήταν χωρικός και ορεινός μάλιστα, πού να βρεθούν... Και παρ' όλη την παγωνιά εκείνη του έκανε μάθημα.Είχε φέρει μια πλάκα κι ένα κοντύλι και του μάθαινε να γράφει και να διαβάζει, τα κουβαλούσε μαζί της στο ταγάρι μαζί με το μαντήλι της.
Και εκείνο το βράδυ είχαν φτάσει στο Θ, μέχρι το γράμμα Θ, είπε η Στέλλα και χαϊδεψε τις μπουκλίτσες της μικρής. Και άμα μεγαλώσεις, θα σου δώσω να διαβάσεις ένα ποίημα που μου έμαθε μια Αγγλίδα στο στρατόπεδο. Το έχει γράψει Αμερικανός αλλά θα το καταλάβεις μια χαρά. Και το φεγγάρι δε θα λάμπει ποτέ χωρίς να τον ονειρεύεσαι...³
Όμως τα πράγματα πήγαιναν άσχημα. Οι Άγγλοι ρίχναν όλο και πιο λίγα πράγματα και η κοπελιά μας ήταν έγκυος... Περίμενε μωράκι.
Είχαν μια παλιά βελέτζα, φλοκάτη, πώς το λέτε, και είχαν τυλιχτεί και οι δυο τους και του μάθαινε το Θ, θα, θέλω, θυμάρι... Κουβαλούσε κι ένα παλιό αλφαβητάριο της μητέρας της, «Τα ψηλά βουνά»⁴ το λέγανε..."
Έναστρος ουρανός και παγωνιά και η ευτυχία να αναβρύζει και να τους προστατεύει.
Το «κοριτσάκι» έμαθε πολλά χρόνια αργότερα το τέλος της ιστορίας. «Το αλφάβητο» δεν τέλειωσε ποτέ. Ο Πέτρος σκοτώθηκε σε μια συμπλοκή με τους Ζερβικούς.⁵ Η Ελπινίκη έζησε, γέννησε την κορούλα της και δεν πέρασε ούτε μια μέρα με ήλιο ή συννεφιά, ούτε μια έναστρη νύχτα ή μια νύχτα με σελήνη που να μην τον σκέφθηκε.
Και η Στέλλα ήταν η καλύτερη δασκάλα που η Τ.είχε ποτέ και δεν περνά ούτε μια μέρα που να μην την συλλογίζεται.

Της έμαθε τα πιο πολύτιμα: να μην την «τυφλώνουν οι πυγολαμπίδες». Να τραγουδάει το" με χίλια ονόματα μια χάρη". Να πέφτει στη φωτιά όταν ερωτεύεται. Να μη θέλει να μεγαλώσει ποτέ ο Πήτερ Παν. Να ξέρει ποιοι είναι οι πραγματικοί ήρωες. Να πιστεύει στις «αλφαβήτους» που δεν τέλειωσαν ποτέ: να ξέρει δηλαδή ότι τα πιο σημαντικά, είναι αυτά που δεν ειπώθηκαν. Όχι ακόμη, αλλά ότι θα ειπωθούν κάποτε, μια έναστρη νύχτα...

Τ.Μ.Σ.
1. Αντρέ Γκορζ, «Γράμμα στη Ντ», μετάφραση Σάντρα Βρέττα, εκδ. Ποταμός
2. Δ.Εμ. Μπαλλή, Ο ΕΛΑΣ στη Θεσσαλία, Εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 1981
3. Η Στέλλα εννοεί την Annabel Lee, του Έντγκαρ Άλλαν Πόε: And the moon never beams without bringing me dreams of my beautiful Annabel Lee...
4. Το βιβλίο που κυκλοφόρησε στη διάρκεια της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης (1917-18) και αποτέλεσε ορόσημο για τα διδακτικά βιβλία της εποχής.
Η πρώτη έκδοση από το Εθνικό Τυπογραφείο έγινε το 1918 με εικονογράφηση Π. Ρούμπου και με συντακτική επιτροπή τους Δ. Ανδρεάδη, Δ. Δελμούζο, Π. Νιρβάνα, Ζ. Παπαντωνίου και Μ. Τριανταφυλλίδη.
5. Ιανουάριος 1944

Αναστενάζοντας στην αγκαλιά του

Δημοσιευμένο 23/08/2010

Χ.Ρήγας, "Πάσχα στο Χωριό", ¨Ελληνες  Ναϊφ Ζωγράφοι

“Αναστενάζοντας στην αγκαλιά του: η αρχή”

1963, Θεσσαλία, Ο Γιατρός και η Διδασκάλισσα

(Για τους εκτελεσμένους στον εμφύλιο θείους μου Β.Κ. και Δ. Γ.)

    Ανεβαίνοντας τη μικρή σκαλίτσα για τη σοφίτα ήταν σα να έπαιρνε το δρόμο για τη Γειτονιά των Αγγέλων του Καμπανέλλη, σχεδόν χοροπηδούσε από χαρά κινδυνεύοντας να πέσει. Γιατί στη σοφίτα ήταν το βασίλειο της Ν, γεμάτο μνήμες παλιές και μνήμες και νέες, εκεί ο ήλιος έλαμπε τη νύχτα και η σελήνη ανάτελλε την ημέρα. Εκεί ήταν η θεία της  με τα κεντίδια και τις δαντέλλες της , “αρχόντισσα Ναξιώτισσα από τα γεννοφάσκια της”, Αριάγνη ναι, με γ, όχι με δ, Αριάγνη η πιό Αγνή από όλες τις καθωσπρέπει κυράτσες της πλατείας, Στρατή! Εκεί ήταν οι εφημερίδες με τα σχόλια για την εκτέλεση του Μπελογιάννη και οι παράνομες ΚΟΜΕΠ. εκεί βούρκωνε η Ν και της μιλούσε για τον Ισπανικό Εμφύλιο, και τους Έλληνες που πήγαν να πολεμήσουν με τους Δημοκρατικούς στην πολιορκία της Μαδρίτης, ίσως στην "πιθανότατα τελευταία πράξη Ευρωπαϊκής αλληλεγγύης".

 2010, στο κέντρο της Αθήνας.

Είχε κάνει την αναπαλαίωση το 2004, λίγο μετά τους Ολυμπιακούς και σχεδίασε το φωτισμό στο λουτρό μόνη της- ήθελε έναν φωτισμό σκληρό, διόλου γλυκό, τα σποτάκια να φωτίζουν την κάθε γωνιά του προσώπου και του σώματος, τι καλύτερο άλλωστε από το άπλετο φως στο σώμα και στην ψυχή; είχε πει στον αρχιτέκτονα που ήθελε το φωτισμό “πιο απαλό”. Εκεί εισέπραττε τα νέα της ημέρας νωρίς το πρωί και έφταναν οι ήχοι της τηλεόρασης από το καθιστικό και άπειρες φορές την χτυπούσαν οι ειδήσεις και σήμερα το πρωί την χτύπησαν και πάλι, μέσα στο άπλετο φως του ντεζαϊνάτου λουτρού και διπλώθηκε στα δυο στη λεκάνη σε ένα σπασμό εμετού ναι, retour a la normale, ποιό normale, ποια κανονικότητα, που είσαι Ν που βρίσκεσαι με τους Αγγέλους χρόνια τώρα, που είσαι μητέρα και θεία μου, που είσαι γη, αχ τι να κάνω δεν μπορώ να αλλάξω, δεν έγινα σκληρή παρέμεινα ευάλωτη, Down you Masters of War, είδηση στα ψιλά και μια λάμψη αγωνίας στα μάτια της δημοσιογράφου, είναι ευαίσθητη η καϋμένη και μάνα και καταλαβαίνει… Και βγαίνει ο υπεύθυνος και λέει ότι δεν φταίνε οι υπάλληλοι, αδειάζουν το φορτίο των σκουπιδιών και είναι αδύνατο να διακρίνουν τον οικονομικό μετανάστη που ψάχνει στα σκουπίδια, και αυτό σου φαίνεται σαν συνέχεια του θανάτου του νεαρού μετανάστη στα Πατήσια και κοντοστέκεσαι ανήμπορη και σκέφτεσαι ανάμεσα στα δάκρυα τι έγινε, πως αφεθήκαμε και παρασυρθήκαμε, οι Μινώταυροι τρώνε μπουκιές μεγάλες σώματα και ψυχές και νάσαι εσύ, στο ντεζαϊνάτο σου λουτρό και ετοιμάζεσαι να πας στο γραφείο σαν να μην συμβαίνει τίποτα.  Και δαγκώνεις τα χείλη σου και σκέφτεσαι τι πρέπει να κάνεις, τι πρέπει να γίνει και πόσο λίγες είναι οι λέξεις και οι “θεσμοί” οι ανύπαρκτοι. Καλημέρα. Bonjour retour…

Έσοπτρον εν Αινίγματι

Ingmar Bergman, "Through a Glass Darkly"

                 

              




        της Τιτίκας-Μαρίας Σαράτση                                                                                                    

Aν κάποιος ανέτρεχε χρονικά στις απαρχές αυτής της «κρίσης», όπως εμφανίσθηκε από τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα στη χώρα μας, και παρακολουθούσε ταυτόχρονα και τα διεθνή «ισοδύναμά τους» θα κατέληγε σε πολύ χρήσιμα συμπεράσματα και δη και ενδιαφέροντα τοιαύτα. Θ ανακάλυπτε δε ότι όλως αιφνιδίως η κρίση έγινε και «πολιτιστική» κατά κάποιους διανοούμενους, λες και πριν δεν ήταν και λες και μας «κάλυπτε» και μας εξέφραζε όλους πλήρως το  lifestyle, δεν ασφυκτιούσαμε, ούτε είχαμε εφιάλτες αλλά διήγαμε βίον ανθόσπαρτον.  Με κάνει να αναρριγώ από τρόμο η γνώση ότι τα μέσα ξεκινούν όλα μαζί , με διαβαθμίσεις σοβαρότητας βεβαίως και σταματούν για λίγο όλα μαζί και μετά προς τη δόξα τραβούν και πάλι όλα μαζί. Δόξα τω Θεώ δεν πάσχουμε όλοι από …εσωστρέφεια και κάποιοι από εμάς έχουμε τα αυτιά μας και τα μάτια μας ανοιχτά και τις κεραίες μας τεντωμένες. Σκέπτομαι πολύ συχνά τους ποιητές τελευταία και επαναλαμβάνω  συνεχώς και μεγαλόφωνα ότι «το μεγάλο ποτάμι είναι το ίδιο αν και δε μένει ποτέ του το ίδιο και είναι σαν τις φλέβες των ανθρώπων, το αίμα των ανθρώπων: ο ίδιος προσανατολισμός». Και όπως το «έσοπτρον εν αινίγματι», δηλαδή ο θαμπωμένος, «σκοτεινός» καθρέφτης έγινε «σπασμένος καθρέφτης» από κακή μετάφραση του καθ΄ημάς τίτλου της ταινίας του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, αυτό που βιώνουμε είναι μια κακή «μετάφραση» της κρίσης από τα «μίντια». Διαρκώς συγχέεται η κερδοσκοπία με τη χρεωκοπία. Η επιστολή όμως του Αποστόλου Παύλου από όπου και η φράση «Βλέπομεν γαρ άρτι δι εσόπτρου εν αινίγματι» αναφέρει αμέσως μετά ότι «τότε οψόμεθα πρόσωπον προς πρόσωπον». Ο Απόστολος Παύλος αναφέρεται στην άλλη ζωή. Ας  με συγχωρήσει που εγώ αναφέρομαι σε αυτή τη ζωή που ζούμε. Θα κάνουμε κάτι για να δούμε καθαρά στον καθρέφτη; Μέρες ολόκληρες κοιτάζουμε ο ένας τον άλλον στα μάτια και δεν γνωριζόμαστε.

Τα αγάλματα δεν είναι στο μουσείο, είμαστε εμείς. Καιρός να ζωντανέψουν και το χέρι μας να καθαρίσει το έσοπτρον…

Πρόσω ηρέμα!

Τιτίκα-Μαρία Σαράτση σε συνέντευξη για την ERTWORLD στο σπίτι της Άννας Καλουτά.

Πρόσω Ηρέμα

    Η Άννα Καλουτά μας μιλούσε για το Θέατρο στην Αντίσταση.Τα πράσινα μάτια της είχαν μια λάμψη τόσο δυνατή που φώτιζε και τα δικά μας πρόσωπα...


    Είτε βραδιάζει,είτε φέγγει
    Μένει λευκό το γιασεμί.

Let us keep our heads high.

Shall I compare Thee to a Summer's day?

Για τις κορούλες μου:

William Shakespeare - Sonnet 18

Shall I compare thee to a Summer's day?
Thou art more lovely and more temperate:
Rough winds do shake the darling buds of May,
And Summer's lease hath all too short a date:
Sometime too hot the eye of heaven shines,
And oft' is his gold complexion dimm'd;
And every fair from fair sometime declines,
By chance or nature's changing course untrimm'd:
But thy eternal Summer shall not fade
Nor lose possession of that fair thou owest;
Nor shall Death brag thou wanderest in his shade,
When in eternal lines to time thou growest:

So long as men can breathe, or eyes can see,
So long lives this, and this gives life to thee.

Το χαμόγελο του Σαλβαντόρ

PROJECT  FUBELT  ή άλλως TRACK IΙ                   

                                                                                


                                                           Της Τιτίκας-Μαρίας Σαράτση
 «Η Χιλή ήταν, για τη δική μου γενιά, στην Ελλάδα, η στενή μακριά λωρίδα που διασχίζει κάθετα τη δυτική πλευρά της Λατινικής Αμερικής, γνωστή για τον καταλεηλατημένο από τους αποίκους και αποικιοκράτες πλούτο και για τον αρχαίο πολιτισμό των Άνδεων, ως τη στιγμή της ελπίδας: την ημέρα που ο Σαλβαντόρ Αλιέντε ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας, επικεφαλής της Λαϊκής Ενότητας. Μια προοπτική ανοιγόταν για την πολύπαθη αυτή χώρα, μια πρωτοφανής προοπτική: o αστικής καταγωγής χαρισματικός γιατρός και πολιτικός Σαλβαντόρ Αλλιέντε (Salvador Isabelino Allende Gossens), ο πρώτος μαρξιστής πρόεδρος στην ιστορία της Λατινικής Αμερικής που εκλέχθηκε ειρηνικά, διέθετε, μετά τις εκλογές του 1970 και την τελική στήριξη των Χριστιανοδημοκρατών στο Κογκρέσο, την απαραίτητη πλειοψηφία. Μετά τη δολοφονία του αρχηγού του στρατού, Ρενέ Σνάιντερ, και τη σκοτεινή ανάμειξη της CIA, ο Αλλιέντε διέθετε πλέον την υποστήριξη του στρατού και την απαραίτητη λαϊκή στήριξη για τον Χιλιανό Δρόμο προς τον Σοσιαλισμό, όπως ονόμαζε ο ίδιος την πορεία της Χιλής προς το μέλλον…Ο Αλιέντε ήταν εξαιρετικά «επικίνδυνος», είχε πρωτότυπη σκέψη και, παρά τις μαρξιστικές του καταβολές, είχε καταδικάσει την καταστολή της εξέγερσης στην Ουγγαρία το 1956 και την εισβολή των Σοβιετικών στην Τσεχοσλοβακία το 1968. Είχε απήχηση σε ευρύτερα στρώματα πέραν της εργατικής τάξης και των αγροτών. Η «χιλιανή άνοιξη» είχε αρχίσει και έπρεπε να λήξει «με κάθε κόστος». Μετά από απανωτά χτυπήματα στην οικονομία και τη δημιουργία του ανάλογου και απαραίτητου κλίματος, ο στρατός, με επικεφαλής τον στρατηγό Αουγκούστο Πινοσέτ, επιτέθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 1973 στο Προεδρικό Μέγαρο, ύστερα από πραξικόπημα με σαφή καθοδήγηση του Κίσιντζερ και της CIA. Η Χιλιανή άνοιξη είχε τελειώσει και η χώρα θα έμπαινε σε μια περίοδο φρίκης.Στις 12 Σεπτέμβρη 1973 μπορούσαμε να δούμε τους πηχαίους τίτλους στις λογοκριμένες ελληνικές εφημερίδες, αλλά τη φωτογραφία του Σαλβαντόρ Αλιέντε, με το πιστόλι στο χέρι να αμύνεται μέχρις εσχάτων, την είδαμε πολύ αργότερα... Και για τα σπασμένα χέρια του μελωδού Βίκτορ Χάρα, που τα έσπασαν οι βασανιστές του για να μην ξαναπαίξει ποτέ κιθάρα και πέθανε τραγουδώντας το “venceremos” μάθαμε πολύ αργότερα επίσης.».
    Τ.Μ.Σ. Χιλή: Alta tierra «ΑΥΓΗ», 2.3.2010
 Σε στιγμές γενικής κρίσης επανερχόμαστε στις ίδιες λέξεις, στα ίδια σύμβολα, στους ίδιους στίχους. Έχουν μια τρομακτική έλξη, συνταρακτική. Σαν ένα ωραίο πρόσωπο που όσο κι αν προσπαθείς να μην το κοιτάζεις ή να το λησμονήσεις συνέχεια το βλέμμα σου ξαναγυρνά σε αυτό, όπως το χέρι του Φίλιππου που κρατάει το χέρι της Ραχήλ στην «Εξαδέλφη μου Ραχήλ» της Δάφνης Ντι Μωριέ, και τα δαχτυλίδια της τον πονάνε, «κι όμως», γράφει, «το άφησα γιατί με πονούσε, κι αμέσως ήθελα να το ξαναπιάσω»..
Επανερχόμαστε στο βλέμμα του Σαλβαντόρ, στο χαμόγελό του και στα τελευταία του λόγια. Είναι σαν μια άφιξη στην εσωτερική μας πατρίδα.